CAPELLA

I.

CAPELLA

Poeta. De quo Oiud. de Ponto, l. 4. El. 16. v. 36.

Clauderet imparibus verba Capella modis.

II.

CAPELLA

atx Gall. munita, in Picard. et tirasciae tractu, vix 1. leuc. ab oesia fluv. 4. leuc. ab Avenna in Austrum in confinio Hannoniae, erecta ultimô saeculô, contra Belgas, la Chapelle Gall. Vide Valesium.

III.

CAPELLA

diminutivum ex capa seu cappa, quasi brevior capae, quud Adalardum in Statutis antiquis Corbeiensis Monasterii, l. 1. c. 3. Sic meminit Capellae 5. Martini Marculfus, l. 1. Form. 38. Sed dum inter se intenderent --- fuit iudicatum --- quod in Palatio nostro, super Capellam domini Martini, ubi reliqua sacramema percurrunt, debeant coniurare. Ubi Capella Carolo du Fresne, est brevior Martini capa, in Palatio asservari solita, quam Roecum S. Martini vocat Sangallensis, l. 2. c. 27. Carolus habebat pellicium berbicinum, non mulium amplioris pretii, quam eraet roccus ille S. Martini, quo pectus ambitus, nudis brachiis Deo sacrificium obtulisse, astipulatione divinâ comprobatur. Qno in lco tangit id, quod Severus, Dial. 2. et Fortunatus, de Vita S. Martini, l. 3. et l. 1. Poem. 5. referunt, cum scil. Praesul hic sacra facturus in Ecclesia, exutâ tunicâ pauperem vestivit, et bigerricâ veste brevi atque hispidâ, humeros contectus, coetera nudus, in templum perrexit. in cuius facti memoriam, asservatam illam bigerricam vestem censet Car. du Fresne, inter reliquias huius Viri coeteras, quam pallii seu mantelli appellatione vulgo insigniunt: Galli: nam pallii vice fuêre olim bigerricae, non manicatae, uti exstiterunt capae. Atque hinc idem Auctor ipsam aedem, in qua Capa haec seu Capella S. Martini asservata est, intra Palatii ambitum aedificatam, quo etiam reliquorum Sanctorum lipsana illata sunt, Capellae nomine insigniri coepisse iudicat, nomine postead ad alias quoque istiusmodi aediculas translatô, etc. Qua de re quid sentieodum, diximus in voce Capella. Certe Palatinarum Capellarum mentio, apud Francicarum rerum Scriptores frequens est: inter quas praecipua olim fuit Auqisgranensis, de qua vide Eginhardum in Vita Caroli M. Sigibertum A. C. 795. Mitaeum, in Codice Donat. Piar. l. 1. c. 11. Barthal. Fizenium, in Histor. Leod. Alios. Cum nempe in Francico Regno palatia complura, et ferme in qualibet provincia haberent Reges, adeo ut, si iter agerent, ferme semper in Dominicis, uti vocabant, villis et palatiis habitarent: habuêre eriam in iisdem sacras aedes, quae proptiâ appellatione Capellae vocabantur, in quibus reliquiae SAnetorum, quas secum Capellani deferebant, reconderent et asservarent. Dicebantur Capellae istae his locis, Regales, Regiae et Dominicae, vel quod in Palatiis Regiis, uti dictum, vel saltem, quod a Regibus, in dominicis et propriis praediis eslent exstructae et annuis proventibus locupletatae, dominicis seil. decimis, ut est in Concilio Meldensi A. C. 845. Habebantque id privilegii, ut fere semper ab Episcoporum iurisdictione et exactionibus eximerentur, soli sedi Pontificiae subditae: quô factum, ut interdictum ab Episcopis in cas promulgari non posset, uti legitur apud Innocentium III. l. 15. Ep. 225. etc. Sed et Capellae nomine interdum denotantur ministeria ac vasa sacra, quae Sacerdoti ad peragenda sacra necessaria sunt. Cum namque asservarentur in Capellis istis Palatinis, praeter reliquias, vasa quoque, instrumenta, ornamenta, ac cimelia Ecclesiastica maioris momenti, quae Ministeria vulgo dicta; ea processu temporis nomine collectivô Capellae postmodum donata sunt. Domnizo de vita Mathildis, l. 2. c. 14.

Capellam totam, quam proebuerat pretiosam:

Huic Domno digno Comitissa Mathildis, in ipso

Templo confestim rapuit, plebs pessima fregit.

Infra,

Et dominae cunctam capellam reddidit, ultrae

Non aliquid retmens.

Imo et ipsis hinc, quae reliquias continere solent, phylacteriis et capsulis, nomen inditum. Euodius de Miraculis S. Stephani, l. 1. Capella argentea, in qua erat reliquiarum portio. Inscr. capsae reliquiarum, quam Carolus Rex per Salomonem Monachum ad S. Gallum misit;

En Crucis atque piae cum sanctis capsa Mariae,

Hanc Karolus summam delegit habere Capellam.

Porro, pro ipso integro caparum Ecclesiasticarum apparatu, h. e. capâ, tunicâ, dalmaticâ, vocem sumi, docet Catellus, Hist. Occitan. kp. 901. ex verter. Charta. Et quia in Capella Principis seu Oratorio, Archivum, diplomata et Regni monumenta non minus olim, ac hodie, asservarentur, inde orp Caucellaria, non raro occurrit: in Anglia inprimis, ubi Archivum Regium etiam in Capella, hinc Capella Rotulorum appellatâ, custoditur. Quô factum, ut, qui describendis Regiis publicisve instrumentis addicebantur, Caeppellani vulgo iam olim audirent, uti videre est in voce Capellani. Plura in hanc rem vide apud Car. du Fresne in Glossar. Addendum saltem, apud Adamum Bremensem, c. 207. Capellam quoque dici coetum Clericorum, qui, vulgo Capellani dicti, Episcopis inserviunt, eorumque ministerio praesto sunt, ex Eod. etc. Posterioribus temporibus Capellae dictae sunt quaevis aediculae sacrae, Oratoria, quae proprios Sacerdotes non habebant, seu aedes sacrae, quae non erant baptismales. Ioh. de Ianua, Capella, parva Ecclesia, quae ne habet baptismum, nec cimiterium, etc. Bononiae, in Italia, sic appellari Urbis regiones, observatum est Antonio Paulo Masino, quâ nomenclaturâ Parochias indigitari ait: Vide Henschenium in Miraculis B. Simonis Tudert. Ad diem 20. April. Etiana vulgo sacella sic dicuntur, seu maiorum Templorum appendices, vel aediculae, aedi sacrae maiori adiunctae, quas Cubicula vocavêre Veteres, teste Octaviô Ferrariô in Originibus Ital. voce Capella, etc.

IV.

CAPELLA

forte a Ciceroniano capsa, et Pliniano capsella, in genere cistam, cistulam, scrinium: in specieillud, ubi Martyrum reliquiae reponuntur, denotat. Hiuc pro aedicula, in qua reliquiae asservantur, et perinde pro quovis facello ac Oratorio. Sed capsam a Capella distinguere videtur Ekkehardus Iun. qui obiit A. C. 996. hanc pro lacra aedicula, illam pro scrinio reliquiarum

ponens. Capella regia, non a sacris tantum locus fuit, sed etiam Graphiarium, Secretarium, Chartophylacium et Archivum, quô mandata et responsa regia, Chartae, Epistolae, Brevia, a Capellanis regiis condebantur, scribebantur et emittebantur; rescripta et monumenta Regni, sacrâ quasi custodiâ, conservabantur. Capellae hine appellatione, continebatur etiam aliquando Cancellaria. Vide Spelmann. Gloss. Archaeol. et infra in voce Capellani.